تأثیر تغذیه بر سلامت شنوایی: یک مرور جامع

چکیده

کاهش شنوایی یک اختلال حسی شایع است که میلیون‌ها نفر را در سراسر جهان تحت تأثیر قرار داده و تأثیرات قابل‌توجهی بر کیفیت زندگی دارد. تحقیقات جدید نشان می‌دهند که تغذیه نقش مهمی در حفظ عملکرد شنوایی و پیشگیری از کاهش شنوایی ایفا می‌کند. این مرور شواهد علمی کنونی درباره ارتباط بین الگوهای غذایی، مواد مغذی خاص و سلامت شنوایی را با تمرکز بر مکانیسم‌ها، مواد مغذی کلیدی و توصیه‌های غذایی ترکیب می‌کند. یافته‌ها بر اهمیت رژیم غذایی متعادل سرشار از آنتی‌اکسیدان‌ها، اسیدهای چرب امگا-۳ و ریزمغذی‌ها برای کاهش کاهش شنوایی مرتبط با سن (ARHL)، کاهش شنوایی ناشی از نویز (NIHL) و سایر اختلالات شنوایی تأکید دارند.

۱. مقدمه

کاهش شنوایی حدود ۴۶۶ میلیون نفر را در سراسر جهان تحت تأثیر قرار داده و پیش‌بینی می‌شود تا سال ۲۰۵۰ این تعداد به ۹۰۰ میلیون نفر برسد (سازمان بهداشت جهانی، ۲۰۲۱). در حالی که عوامل ژنتیکی، پیری و عوامل محیطی مانند قرار گرفتن در معرض نویز از عوامل شناخته‌شده هستند، نقش تغذیه در سلامت شنوایی توجه فزاینده‌ای را به خود جلب کرده است. رژیم غذایی سالم بر التهاب سیستمیک، استرس اکسیداتیو و سلامت عروقی تأثیر می‌گذارد—فرآیندهایی که به‌طور پیچیده‌ای با عملکرد شنوایی مرتبط هستند. این مقاله چگونگی تأثیر الگوهای غذایی و مواد مغذی خاص بر شنوایی را با استناد به شواهد از مطالعات اپیدمیولوژیک، کارآزمایی‌های بالینی و تحقیقات مکانیسمی بررسی می‌کند.

۲. مکانیسم‌های ارتباط تغذیه با سلامت شنوایی

سیستم شنوایی، به‌ویژه حلزون گوش (cochlea)، از نظر متابولیکی بسیار فعال است و در برابر استرس اکسیداتیو، التهاب و نارسایی عروقی آسیب‌پذیر است. چندین مکانیسم زیستی توضیح می‌دهند که چگونه تغذیه بر شنوایی تأثیر می‌گذارد:

۲.۱. استرس اکسیداتیو و دفاع آنتی‌اکسیدانی

حلزون گوش حاوی سلول‌های مویی حسی است که در برابر آسیب ناشی از گونه‌های فعال اکسیژن (ROS) حساس هستند. استرس اکسیداتیو، که از عدم تعادل بین تولید ROS و دفاع آنتی‌اکسیدانی ناشی می‌شود، عامل اصلی کاهش شنوایی مرتبط با سن (ARHL) و کاهش شنوایی ناشی از نویز (NIHL) است. رژیم‌های غذایی غنی از آنتی‌اکسیدان‌ها، مانند ویتامین‌های C، E و بتاکاروتن، ROS را خنثی کرده و از سلول‌های حلزونی در برابر آسیب محافظت می‌کنند (Le Prell et al., 2007).

۲.۲. التهاب و پاسخ ایمنی

التهاب مزمن، که اغلب با عادات غذایی ناسالم تشدید می‌شود، می‌تواند با آسیب به ساختارهای حلزونی عملکرد شنوایی را مختل کند. اسیدهای چرب امگا-۳، موجود در ماهی‌های چرب، دارای خواص ضدالتهابی هستند که ممکن است التهاب حلزونی را کاهش داده و شنوایی را حفظ کنند (Curhan et al., 2014).

۲.۳. سلامت عروقی

حلزون گوش به تأمین خون قوی برای دریافت اکسیژن و مواد مغذی وابسته است. رژیم‌های غذایی سرشار از چربی‌های اشباع و قندها می‌توانند به آترواسکلروز و اختلال عروق کوچک منجر شوند و جریان خون حلزونی را کاهش دهند. در مقابل، مواد مغذی مانند منیزیم و فولات از سلامت عروقی حمایت کرده و ممکن است خطر اختلال شنوایی را کاهش دهند (Houston et al., 1999).

۳. مواد مغذی کلیدی و تأثیر آن‌ها بر شنوایی

چندین ماده مغذی برای اثرات حفاظتی خود بر عملکرد شنوایی مورد مطالعه قرار گرفته‌اند. در زیر بررسی مفصلی از مهم‌ترین آن‌ها ارائه شده است:

۳.۱. آنتی‌اکسیدان‌ها (ویتامین‌های A، C، E و بتاکاروتن)

آنتی‌اکسیدان‌ها با استرس اکسیداتیو، که عامل کلیدی در آسیب حلزونی است، مبارزه می‌کنند. یک مطالعه طولی بر روی ۲,۹۵۶ فرد مسن نشان داد که مصرف بیشتر ویتامین C و بتاکاروتن با کاهش خطر کاهش شنوایی مرتبط است (Gopinath et al., 2011). ویتامین E، یک آنتی‌اکسیدان محلول در چربی، از غشاهای سلولی در حلزون محافظت می‌کند، در حالی که ویتامین A به حفظ بافت‌های اپی‌تلیال در سیستم شنوایی کمک می‌کند.

• منابع: میوه‌های مرکباتی (ویتامین C)، آجیل و دانه‌ها (ویتامین E)، هویج و سیب‌زمینی شیرین (بتاکاروتن، ویتامین A).
• شواهد: مطالعات حیوانی نشان داده‌اند که مکمل‌های آنتی‌اکسیدانی آسیب حلزونی ناشی از نویز را کاهش می‌دهند (Le Prell et al., 2007).

۳.۲. اسیدهای چرب امگا-۳

اسیدهای چرب امگا-۳، به‌ویژه دوکوزاهگزانوئیک اسید (DHA) و ایکوزاپنتانوئیک اسید (EPA)، برای عملکرد عصبی و فرآیندهای ضدالتهابی حیاتی هستند. مطالعه‌ای در مجله آمریکایی تغذیه بالینی نشان داد که زنانی با مصرف بالاتر امگا-۳ طی یک دوره ۳ ساله، ۲۰ درصد خطر کمتری برای کاهش شنوایی داشتند (Curhan et al., 2014).

• منابع: ماهی‌های چرب (سالمون، ماهی خال‌مخالی)، بذر کتان، گردو.
• مکانیسم: امگا-۳‌ها التهاب را کاهش داده و جریان خون حلزونی را بهبود می‌بخشند، و از کاهش شنوایی مرتبط با سن محافظت می‌کنند.

۳.۳. ویتامین‌های گروه B (فولات و ویتامین B12)

فولات و ویتامین B12 برای متابولیسم هموسیستئین ضروری هستند، که سطوح بالای آن با آسیب عروقی و کاهش شنوایی مرتبط است. مطالعه‌ای بر روی ۳,۰۰۰ بزرگسال نشان داد که افرادی با مصرف بالاتر فولات شیوع کمتری از کاهش شنوایی در فرکانس‌های پایین داشتند (Houston et al., 1999).

• منابع: سبزیجات برگ‌دار، حبوبات (فولات)، تخم‌مرغ و غلات غنی‌شده (ویتامین B12).
• شواهد: مکمل فولات در بزرگسالان مسن در یک کارآزمایی کنترل‌شده تصادفی آستانه شنوایی را بهبود بخشید (Durga et al., 2007).

۳.۴. منیزیم

منیزیم از جریان خون حلزونی حمایت کرده و در برابر سمیت تحریکی گلوتامات، که در کاهش شنوایی ناشی از نویز دخیل است، محافظت می‌کند. یک کارآزمایی بالینی نشان داد که مکمل منیزیم تغییرات موقت آستانه شنوایی را در افرادی که در معرض نویز بلند قرار داشتند کاهش داد (Attias et al., 1994).

• منابع: غلات کامل، آجیل، اسفناج.
• مکانیسم: منیزیم باعث گشاد شدن عروق شده و عملکرد سلول‌های مویی حلزونی را تثبیت می‌کند.

۳.۵. پتاسیم

پتاسیم تعادل مایعات در گوش داخلی را تنظیم کرده و تبدیل امواج صوتی به سیگنال‌های عصبی را تسهیل می‌کند. رژیم‌های غذایی غنی از پتاسیم ممکن است پردازش شنوایی بهینه را پشتیبانی کنند (Spankovich & Le Prell, 2013).

• منابع: موز، آووکادو، سیب‌زمینی.
• شواهد: مطالعات مشاهده‌ای نشان می‌دهند که رژیم‌های غذایی غنی از پتاسیم با نتایج شنوایی بهتر در بزرگسالان مسن مرتبط هستند.

۴. الگوهای غذایی و سلامت شنوایی

فراتر از مواد مغذی منفرد، الگوهای غذایی کلی بر نتایج شنوایی تأثیر می‌گذارند. رژیم مدیترانه‌ای، که با مصرف بالای میوه‌ها، سبزیجات، غلات کامل، ماهی و روغن زیتون مشخص می‌شود، با کاهش خطر کاهش شنوایی مرتبط است. مطالعه‌ای در سال ۲۰۱۹ در مجلات پیری‌شناسی نشان داد که پایبندی به رژیم مدیترانه‌ای با ۲۵ درصد کاهش خطر کاهش شنوایی مرتبط با سن در زنان مرتبط بود (Curhan et al., 2019). به‌طور مشابه، رژیم‌های کم‌فیبر و پر فیبر، مانند رژیم‌های گیاهی، ممکن است التهاب سیستمیک را کاهش داده و از سلامت شنوایی حمایت کنند.

در مقابل، رژیم‌های غربی سرشار از چربی‌های اشباع، قندها و سدیم با افزایش خطر کاهش شنوایی مرتبط هستند. مصرف بیش از حد سدیم، برای مثال، می‌تواند فشار خون را افزایش داده، جریان خون حلزونی را مختل کرده و وزوز گوش را تشدید کند (Spankovich & Le Prell, 2013).

۵. ملاحظات ویژه

۵.۱. کاهش شنوایی مرتبط با سن (ARHL)

کاهش شنوایی مرتبط با سن تحت تأثیر آسیب اکسیداتیو تجمعی و تغییرات عروقی قرار دارد. رژیم‌های غذایی غنی از آنتی‌اکسیدان‌ها و امگا-۳‌ها ممکن است با محافظت از ساختارهای حلزونی و حفظ یکپارچگی عصبی، پیشرفت ARHL را کند کنند.

۵.۲. کاهش شنوایی ناشی از نویز (NIHL)

کاهش شنوایی ناشی از نویز از قرار گرفتن در معرض نویز حاد یا مزمن ناشی می‌شود، که ROS را در حلزون تولید می‌کند. مطالعات پیش‌بالینی نشان می‌دهند که مکمل آنتی‌اکسیدان قبل از قرار گرفتن در معرض نویز می‌تواند آسیب حلزونی را کاهش دهد (Le Prell et al., 2007).

۵.۳. وزوز گوش

وزوز گوش، درک صدای بدون منبع خارجی، اغلب با کاهش شنوایی مرتبط است. رژیم‌های غذایی کم‌سدیم و سرشار از غذاهای ضدالتهابی، مانند سیر و آناناس، ممکن است با بهبود جریان خون و کاهش التهاب شدت وزوز گوش را کاهش دهند (Spankovich & Le Prell, 2013).

۶. محدودیت‌ها و جهت‌گیری‌های آینده

اگرچه شواهد ارتباط تغذیه با سلامت شنوایی قانع‌کننده است، اما محدودیت‌هایی وجود دارد. بسیاری از مطالعات مشاهده‌ای هستند و اثبات رابطه علّی را دشوار می‌کنند. علاوه بر این، مداخلات غذایی برای کاهش شنوایی اغلب کوتاه‌مدت هستند و اثرات بلندمدت نامشخص باقی می‌مانند. تحقیقات آینده باید بر کارآزمایی‌های کنترل‌شده تصادفی برای ارزیابی اثربخشی مواد مغذی خاص و الگوهای غذایی در پیشگیری یا مدیریت کاهش شنوایی تمرکز کنند. علاوه بر این، مطالعاتی که تعامل بین تغذیه، ژنتیک و عوامل محیطی را بررسی می‌کنند، می‌توانند توصیه‌های غذایی شخصی‌سازی‌شده‌ای برای سلامت شنوایی ارائه دهند.

۷. نتیجه‌گیری

تغذیه نقش محوری در حفظ سلامت شنوایی و پیشگیری از کاهش شنوایی ایفا می‌کند. رژیم‌های غذایی غنی از آنتی‌اکسیدان‌ها، اسیدهای چرب امگا-۳، ویتامین‌های گروه B، منیزیم و پتاسیم از عملکرد حلزونی حمایت کرده، التهاب را کاهش داده و سلامت عروقی را تقویت می‌کنند. اتخاذ رژیم مدیترانه‌ای یا گیاهی ممکن است اثرات محافظتی گسترده‌ای در برابر کاهش شنوایی مرتبط با سن و ناشی از نویز ارائه دهد. ابتکارات سلامت عمومی باید بر آموزش تغذیه‌ای برای ارتقای سلامت شنوایی، به‌ویژه در جمعیت‌های در حال پیری و افراد در معرض نویز تأکید کنند. با ادغام استراتژی‌های غذایی در مراقبت‌های پیشگیرانه، می‌توان بار کاهش شنوایی را کاهش داده و کیفیت زندگی را بهبود بخشید.

منابع

• Attias, J., et al. (1994). مصرف خوراکی منیزیم کاهش شنوایی دائمی ناشی از قرار گرفتن در معرض نویز را کاهش می‌دهد. مجله آمریکایی گوش و حلق و بینی, 15(1), 26–32.
• Curhan, S. G., et al. (2014). مصرف ماهی و اسیدهای چرب و کاهش شنوایی در زنان. مجله آمریکایی تغذیه بالینی, 100(5), 1371–1377.
• Curhan, S. G., et al. (2019). پایبندی به الگوهای غذایی سالم با کاهش خطر کاهش شنوایی در زنان مرتبط است. مجلات پیری‌شناسی: سری A, 74(6), 929–935.
• Durga, J., et al. (2007). اثرات مکمل اسید فولیک بر شنوایی در بزرگسالان مسن: یک کارآزمایی کنترل‌شده تصادفی. سالنامه‌های پزشکی داخلی, 146(1), 1–۹.
• Gopinath, B., et al. (2011). مصرف آنتی‌اکسیدان‌های غذایی با شیوع کاهش شنوایی در بزرگسالان مسن مرتبط است. مجله تغذیه, 141(9), 1675–168۱.
• Houston, D. K., et al. (1999). ارتباط ویتامین B12 و فولات با کاهش شنوایی در بزرگسالان مسن. مجله آمریکایی تغذیه بالینی, 69(3), 564–571.