فن کالا | بهترین قیمت باتری سمعک | خرید باتری سمعک با کیفیت
نویسنده: پریسا بهشتی 
کاهش شنوایی حسی‌عصبی یک‌طرفه در کودکان: علل، ویژگی‌ها و مدیریت
مقدمه
کاهش شنوایی حسی‌عصبی یک‌طرفه (Unilateral Sensorineural Hearing Loss یا USNHL) در کودکان به وضعیتی اشاره دارد که یک گوش شنوایی طبیعی دارد، اما گوش دیگر دچار نقص شنوایی است. این وضعیت می‌تواند تأثیرات عمیقی بر رشد زبان، عملکرد تحصیلی، تعاملات اجتماعی و کیفیت زندگی کودک داشته باشد. برخلاف تصورات قدیمی که USNHL را بی‌اهمیت می‌دانستند، تحقیقات اخیر نشان داده‌اند که این وضعیت چالش‌های قابل‌توجهی ایجاد می‌کند و نیازمند تشخیص زودهنگام و مدیریت مناسب است. در این مقاله، با استناد به منابع معتبر فارسی و انگلیسی، به بررسی تعریف، شیوع، علل، ویژگی‌های شنوایی، تأثیرات، گزینه‌های درمانی و راهکارهای مدیریت USNHL در کودکان می‌پردازیم.
تعریف و معیارها
کاهش شنوایی حسی‌عصبی یک‌طرفه (USNHL) به معنای وجود شنوایی طبیعی در یک گوش (آستانه میانه شنوایی خالص ≤15 دسی‌بل) و نقص شنوایی در گوش مقابل است. طبق تعریف کارگاه ملی در مورد کاهش شنوایی خفیف و یک‌طرفه، USNHL دائمی زمانی تشخیص داده می‌شود که:
آستانه میانه شنوایی خالص در فرکانس‌های 500، 1000 و 2000 هرتز ≥20 دسی‌بل سطح شنوایی (dB HL) باشد، یا
آستانه‌های شنوایی خالص >25 دسی‌بل در دو یا چند فرکانس بالای 2000 هرتز در گوش آسیب‌دیده مشاهده شود.
شدت کاهش شنوایی می‌تواند از خفیف (20-40 dB) تا عمیق (>90 dB) متغیر باشد و الگوهای شنوایی مختلفی (صاف، صعودی یا شیب‌دار) داشته باشد. ناشنوایی یک‌طرفه (Single-Sided Deafness یا SSD) زیرمجموعه‌ای از USNHL است که در آن گوش آسیب‌دیده دچار کاهش شنوایی عمیق یا شنوایی غیرعملی است، در حالی که گوش دیگر کاملاً طبیعی عمل می‌کند (Pediatric Otolaryngology, 2022).
شیوع و شناسایی
شیوع USNHL مادرزادی در نوزادان حدود 0.3 تا 1 در هر 1000 تولد است، اما این میزان در نوزادان بستری در واحد مراقبت ویژه نوزادان (NICU) به 1.2 تا 4.6 در هر 100 افزایش می‌یابد (StatPearls, 2023). با این حال، غربالگری شنوایی نوزادان معمولاً قادر به شناسایی موارد خفیف یا اکتسابی دیررس نیست، که باعث می‌شود بسیاری از کودکان مبتلا تا سنین بالاتر تشخیص داده نشوند.
یک مطالعه اخیر نشان داد که حدود 50٪ از کودکان با USNHL در معرض خطر کاهش بیشتر شنوایی در گوش آسیب‌دیده یا حتی توسعه کاهش شنوایی دوطرفه هستند (Journal of Pediatrics, 2021). شیوع USNHL با افزایش سن بیشتر می‌شود، به‌طوری که تخمین زده می‌شود 7.2٪ از بزرگسالان در ایالات متحده تحت تأثیر این وضعیت باشند (American Journal of Audiology, 2020). در ایران، داده‌های محدودی درباره شیوع دقیق USNHL وجود دارد، اما گزارش‌های کلینیکی نشان‌دهنده افزایش تشخیص به دلیل بهبود فناوری‌های غربالگری است
ویژگی‌های شنوایی
کودکان مبتلا به USNHL ویژگی‌های شنوایی متفاوتی را نشان می‌دهند که بر توانایی‌های ارتباطی و ادراکی آن‌ها تأثیر می‌گذارد:
آستانه‌های شنوایی: ارزیابی‌های شنوایی معمولاً تفاوت قابل‌توجهی بین گوش سالم و گوش آسیب‌دیده نشان می‌دهند. شدت کاهش شنوایی می‌تواند خفیف، متوسط، شدید یا عمیق باشد.
درک گفتار: کودکان با USNHL در محیط‌های پر سر و صدا (مانند کلاس درس یا محیط‌های اجتماعی) با مشکلاتی در درک گفتار مواجه می‌شوند. این چالش به دلیل فقدان شنوایی دوگوشی (binaural hearing) تشدید می‌شود.
محل‌یابی صدا: توانایی تعیین جهت و منشأ صداها به دلیل نبود ورودی شنوایی از یک گوش مختل می‌شود، که می‌تواند بر ایمنی و تعاملات اجتماعی کودک اثر بگذارد.
پردازش شنوایی: برخی کودکان ممکن است در پردازش شنوایی، مانند تشخیص الگوهای صوتی یا تفکیک صداها در محیط‌های شلوغ، مشکل داشته باشند (Otolaryngology Clinics, 2022).
علل
USNHL در کودکان می‌تواند نتیجه عوامل مادرزادی، اکتسابی یا ایدیوپاتیک باشد. شایع‌ترین علل عبارت‌اند از:
علل مادرزادی
عوامل ژنتیکی: جهش در ژن‌هایی مانند GJB2 یا SLC26A4 می‌تواند به کاهش شنوایی منجر شود. آزمایش ژنتیکی می‌تواند شرایط ارثی را شناسایی کند (American Journal of Medical Genetics, 2021).
عفونت‌های داخل رحمی: سیتومگالوویروس (CMV)، سرخجه و توکسوپلاسموز در دوران بارداری می‌توانند به ساختارهای شنوایی جنین آسیب برسانند. CMV مادرزادی شایع‌ترین علت غیرژنتیکی USNHL است (Pediatric Infectious Disease Journal, 2023).
ناهنجاری‌های ساختاری: مواردی مانند هایپوپلازی/آپلازی عصب حلزون یا بزرگ‌شدگی آکوئدوکت وستیبولار می‌توانند شنوایی یک‌طرفه را مختل کنند.
علل اکتسابی
مننژیت باکتریایی: این عفونت می‌تواند به حلزون گوش آسیب برساند و منجر به USNHL شود.
ضربه: آسیب‌های سر یا قرار گرفتن در معرض صداهای بلند (ترومای صوتی) می‌تواند به گوش داخلی یا عصب شنوایی آسیب برساند.
زایمان زودرس: نوزادان نارس در معرض خطر بالاتری برای کاهش شنوایی هستند، به‌ویژه اگر در NICU بستری شوند.
علل ایدیوپاتیک
در بسیاری از موارد، حتی با بررسی‌های دقیق مانند تصویربرداری و آزمایش ژنتیکی، علت USNHL ناشناخته باقی می‌ماند (Journal of Pediatric Surgery, 2019).
تأثیرات بر توسعه
USNHL تأثیرات قابل‌توجهی بر جنبه‌های مختلف رشد کودک دارد:
رشد گفتار و زبان: تأخیر در کسب مهارت‌های زبانی و گفتاری به دلیل کاهش دسترسی به اطلاعات شنوایی شایع است. کودکان با USNHL ممکن است در تلفظ، دایره لغات و درک ساختارهای پیچیده زبانی مشکل داشته باشند.
عملکرد تحصیلی: مشکلات در درک گفتار در کلاس‌های درس پر سر و صدا می‌تواند به کاهش تمرکز، افت تحصیلی و نیاز به حمایت آموزشی منجر شود.
تعاملات اجتماعی: دشواری در محل‌یابی صدا و درک گفتار در محیط‌های گروهی می‌تواند باعث انزوای اجتماعی یا کاهش اعتماد به نفس شود.
خستگی شنوایی: کودکان با USNHL اغلب انرژی بیشتری برای پردازش صداها صرف می‌کنند، که منجر به خستگی ذهنی مشابه کودکان با کاهش شنوایی دوطرفه می‌شود (Clinical Pediatrics, 2021).
کیفیت زندگی: مطالعات نشان داده‌اند که USNHL می‌تواند با کاهش کیفیت زندگی، به‌ویژه در زمینه‌های عاطفی و اجتماعی، همراه باشد (Otolaryngology-Head and Neck Surgery, 2022).
برخلاف باورهای قدیمی که شنوایی یک‌طرفه را برای رشد گفتار کافی می‌دانستند، تحقیقات از دهه 1980 نشان داده‌اند که USNHL بر شبکه‌های مغزی مرتبط با پردازش حسی متقاطع و تنظیم شبکه پیش‌فرض در حین پردازش زبان تأثیر منفی می‌گذارد (Journal of Neuroscience, 2020).
درمان و مدیریت
مدیریت USNHL نیازمند رویکردی چندرشته‌ای است که شامل متخصصان شنوایی‌شناسی، گوش و حلق و بینی، گفتاردرمانگران و مربیان می‌شود. هدف اصلی، بهبود دسترسی به صدا، حمایت از رشد زبانی و اجتماعی، و کاهش تأثیرات منفی است. گزینه‌های درمانی عبارت‌اند از:
1. سمعک‌ها
سمعک‌ها برای کودکان با USNHL خفیف تا متوسط توصیه می‌شوند. این دستگاه‌ها صدا را در گوش آسیب‌دیده تقویت کرده و درک گفتار را بهبود می‌بخشند. انتخاب سمعک باید بر اساس شدت کاهش شنوایی و نیازهای کودک انجام شود (American Journal of Audiology, 2020).
2. ایمپلنت‌های کاشت حلزون
برای کودکان با USNHL شدید تا عمیق یا ناشنوایی یک‌طرفه (SSD)، کاشت حلزون می‌تواند گزینه‌ای مؤثر باشد، به‌ویژه اگر سمعک‌ها نتایج محدودی داشته باشند. مطالعات نشان داده‌اند که کاشت حلزون در SSD می‌تواند درک گفتار در محیط‌های پر سر و صدا و محل‌یابی صدا را بهبود بخشد (Cochlear Implants International, 2023).
3. سیستم‌های FM و فناوری‌های کمکی
سیستم‌های FM (مانند میکروفون‌های بی‌سیم) صدا را مستقیماً از منبع (مانند معلم) به گوش کودک منتقل می‌کنند و در محیط‌های آموزشی بسیار مفیدند. دستگاه‌های کمکی مانند CROS (Contralateral Routing of Signals) نیز می‌توانند صدا را از سمت گوش آسیب‌دیده به گوش سالم منتقل کنند.
4. حمایت آموزشی
گفتاردرمانی: برای بهبود مهارت‌های گفتاری و زبانی.
آموزش ویژه: برنامه‌های آموزشی فردی (IEP) برای حمایت از نیازهای تحصیلی کودک.
آموزش مهارت‌های شنیداری: تمرین‌هایی برای تقویت پردازش شنوایی و درک گفتار.
5. نظارت و پیگیری
ارزیابی‌های منظم شنوایی برای بررسی پیشرفت یا تغییرات در وضعیت شنوایی کودک ضروری است. این نظارت به تنظیم برنامه‌های درمانی کمک می‌کند (Pediatric Otolaryngology, 2022).
6. آموزش و مشاوره خانواده
آموزش والدین درباره USNHL و ارائه منابع حمایتی می‌تواند به بهبود تعاملات خانوادگی و حمایت از کودک کمک کند. گروه‌های حمایتی و مشاوره روان‌شناختی نیز برای کاهش استرس والدین و کودک مفیدند.
پیشگیری و تشخیص زودهنگام
اگرچه نمی‌توان از علل مادرزادی USNHL پیشگیری کرد، اما اقداماتی مانند واکسیناسیون علیه سرخجه، درمان به‌موقع عفونت‌های دوران بارداری (مانند CMV) و اجتناب از ترومای صوتی می‌توانند خطر علل اکتسابی را کاهش دهند. غربالگری شنوایی نوزادان نقش کلیدی در تشخیص زودهنگام دارد، اما باید توجه داشت که موارد خفیف یا دیررس ممکن است نیاز به ارزیابی‌های بعدی داشته باشند
عوارض احتمالی
عدم تشخیص یا مدیریت ناکافی USNHL می‌تواند به عوارضی مانند:
تأخیرهای شدید زبانی و گفتاری
مشکلات رفتاری یا عاطفی
افت تحصیلی پایدار
کاهش کیفیت زندگی منجر شود.
نتیجه‌گیری
کاهش شنوایی حسی‌عصبی یک‌طرفه در کودکان یک چالش پیچیده است که نیازمند توجه ویژه به تشخیص زودهنگام و مداخلات مناسب است. با استفاده از فناوری‌های شنوایی (سمعک، کاشت حلزون)، حمایت‌های آموزشی و مشاوره خانوادگی، می‌توان تأثیرات منفی USNHL را به حداقل رساند و به کودکان کمک کرد تا به پتانسیل کامل خود در رشد زبانی، تحصیلی و اجتماعی برسند. تحقیقات مداوم در زمینه علل ژنتیکی، فناوری‌های جدید و بهترین شیوه‌های درمانی به بهبود مدیریت این وضعیت کمک خواهد کرد. والدین و مراقبان باید با متخصصان همکاری نزدیکی داشته باشند تا برنامه‌ای متناسب با نیازهای کودک طراحی شود.
