نقص دوگانه حسی در سالمندان هرگز نباید نادیده گرفته شود
در کنار سایر تغییراتی که با افزایش سن اتفاق میافتند، میتوانید انتظار داشته باشید که شنوایی و بینایی شما نیز تغییر کند. برای مثال، کاهش شنوایی مرتبط با سن حدود ۵۰ درصد از افراد بالای ۷۵ سال را تحت تأثیر قرار میدهد. بیماریهایی که منجر به از دست دادن بینایی میشوند نیز با افزایش سن شایع هستند.
کاهش شنوایی و بینایی میتواند تأثیر گستردهای بر زندگی روزمره شما داشته باشد: ممکن است در شرکت در مکالمات، رانندگی، شناسایی دوستان از فاصله دور و انجام بسیاری از فعالیتهای روزمره دیگر دچار مشکل شوید.
اما یک نگرانی بزرگتر هم وجود دارد: علاوه بر ارتباط شناختهشده بین کاهش شنوایی و زوال عقل، مطالعات اخیر نشان میدهند زمانی که افراد همزمان دچار نقص شنوایی و بینایی باشند—که به آن نقص حسی دوگانه (DSI) گفته میشود—خطر زوال عقل بهطور قابلتوجهی افزایش مییابد.
تحقیقات زیادی در این زمینه انجام شده است»، دکتر هاروی آبرامز، متخصص باسابقه تحقیقات شنواییشناسی که اکنون در شرکت سمعک Lively فعالیت میکند، میگوید. با بررسی تمام این مطالعات، به نظر من نتایج بهطور قانعکنندهای نشان میدهند که نقص حسی دوگانه خطر بیشتری نسبت به هر یک از این نقصها بهتنهایی ایجاد میکند.
یکی از یافتههای قابلتوجه اخیر: فردی که به نقص حسی دوگانه مبتلا است، طبق مطالعهای در مه ۲۰۲۲ که در نشریه Journal of Alzheimer’s Disease Reports منتشر شد، هشت برابر بیشتر در معرض خطر زوال عقل قرار دارد.
اگر شما یا یکی از عزیزانتان دچار نقص شنوایی و بینایی درماننشده هستید، باید از این یافتهها چه برداشتی داشته باشید؟ در ادامه بخوانید تا با آنچه در حال حاضر شناخته شده و آنچه هنوز نیاز به کشف دارد آشنا شوید.
چرا ممکن است زوال عقل با نقصهای حسی مرتبط باشد؟
محققان میدانند که ارتباطی بین نقصهای حسی و زوال عقل وجود دارد، اما علت دقیق این ارتباط هنوز ناشناخته است. با این حال، نظریههای معتبری درباره چرایی این ارتباط وجود دارد که رایجترین آنها عبارتاند از:
نظریه علت مشترک: ممکن است یک مشکل اساسی وجود داشته باشد—مانند اختلال عروقی که بر جریان خون به مغز و گوشها تأثیر میگذارد—که منجر به هر دو نقص حسی و شناختی میشود. دکتر آبرامز توضیح میدهد: در این نظریه، فرض بر این است که یک مشکل زیربنایی مشترک منجر به این دو نقص میشود.
نظریه بار شناختی: «با افزایش سن، برخی کاهشهای شناختی رخ میدهد»، آبرامز میگوید. به این معنا که منابع ذهنی کمتری برای شنیدن در محیطهای پر سر و صدا یا پردازش اطلاعات بصری پیچیده در اختیار دارید. بر اساس این نظریه، فرضیه این است که اگر کاهش شنوایی داشته باشید، مغز برای جبران آن تلاش بیشتری میکند و این تلاش منابع شناختی کلی شما را کاهش میدهد.
نظریه زنجیرهای: از دست دادن توانایی شنوایی یا بینایی میتواند افراد را از روابط اجتماعی دور کند و فعالیت بدنی آنها را کاهش دهد. این موضوع منطقی به نظر میرسد: چرا باید به تئاتر بروید اگر نتوانید صدای بازیگران را بشنوید، صحنه را ببینید یا با دوست خود به راحتی صحبت کنید؟ این امر میتواند اثرات گستردهای داشته باشد. به گفته مقالهای در JAMA Open Network، «نقص شنوایی یا بینایی ممکن است به رفتارها و سبک زندگیای منجر شود که نشانگر خطر بالاتر زوال عقل هستند.»
فرضیه پیامآور: این نظریه که گاهی به آن “تشخیص بیشازحد” نیز گفته میشود، بیان میکند که اگر نتوانید بهطور کامل دستورالعملها را بشنوید یا ببینید، ممکن است عملکرد ضعیفی در آزمونهای ارزیابی تواناییهای شناختی داشته باشید.
آبرامز میگوید: «منطقی است که مشکلات هر دو حس خطر بیشتری ایجاد کنند.» برای مثال، در نظریه بار شناختی، واضح است که کاهش دو حس بهطور همزمان فشار بیشتری بر منابع مغزی وارد میکند. از سوی دیگر، ممکن است همین موضوع دنبال کردن دستورالعملها و پاسخ دادن به سوالات در آزمونهای شناختی را بسیار چالشبرانگیز کند.
آنچه تحقیقات درباره نقص حسی دوگانه (DSI) و زوال عقل میگویند
درمان کاهش شنوایی برای کاهش تنهایی و انزوا در دوران سالمندی بسیار مهم است.
همانطور که دکتر آبرامز اشاره میکند، مطالعات بسیاری نقص حسی دوگانه و افت شناختی را بررسی کردهاند.
او توضیح میدهد که این مطالعات همیشه از روششناسی یکسانی استفاده نکرده یا نتایج مشابهی نداشتهاند. برای مثال، ممکن است تعریف نقص شنوایی یا بینایی در آنها متفاوت باشد یا بر جمعیتهای مختلفی متمرکز شده باشند. با این حال، بهطور کلی، «نقص» به معنای این بوده است که فرد در دیدن یا شنیدن مشکل داشته باشد، حتی اگر از عینک و/یا سمعک استفاده کند.
در ادامه، نگاهی داریم به برخی از یافتههای برجسته اخیر:
نتایج تحقیقات درباره نقص حسی دوگانه (DSI) و زوال عقل
مطالعهای که در ماه مه ۲۰۲۲ در JAMA Network Open منتشر شد نشان داد که «نقص حسی دوگانه با افزایش ۱۶۰ درصدی خطر زوال عقل ناشی از همه علل و افزایش ۲۶۷ درصدی خطر بیماری آلزایمر مرتبط است.»
در این مطالعه که بر روی حدود ۳,۰۰۰ شرکتکننده انجام شد، افراد بهصورت خوداظهاری اعلام کردند که آیا دچار نقص شنوایی یا بینایی هستند یا خیر. (اگر افراد از سمعک یا عینک استفاده میکردند اما همچنان نمیتوانستند فعالیتهای روزمره مانند صحبت کردن با تلفن یا رانندگی را انجام دهند، به آنها گفته میشد که نقص دارند.)
یافتههای دیگر:
در این مطالعه، علاوه بر نقص حسی دوگانه، نقص یک حس نیز با خطر زوال عقل ارتباط معنیداری داشت.
در تحلیلی دیگر از دادههای نظرسنجی جامعه آمریکا که شامل بیش از ۵ میلیون فرد بالای ۶۵ سال بود، مشخص شد که نقص حسی خطر مشکلات شناختی را افزایش میدهد. نقص شنوایی خطر ابتلا را بیش از دو برابر و نقص بینایی این خطر را بیش از سه برابر افزایش داد. مهمتر از همه، سالمندانی که نقص حسی دوگانه داشتند، هشت برابر بیشتر در معرض خطر مشکلات شناختی بودند.
مطالعه دیگری که در ژوئن ۲۰۲۲ در Frontiers in Aging Neuroscience منتشر شد و بیش از نیم میلیون نفر در بریتانیا را بررسی کرد، نشان داد که افراد دارای نقص بینایی ۵۰ درصد بیشتر و افراد دارای نقص شنوایی ۴۲ درصد بیشتر در معرض خطر زوال عقل هستند. اما خطر زوال عقل در افراد دارای نقص حسی دوگانه ۸۲ درصد بود.
محدودیتها و نکاتی که باید در نظر گرفت
دکتر آبرامز میگوید: «آمارشناسان قهرمانان من هستند»، زیرا آنها میتوانند عوامل دیگری مانند تحصیلات، سن، یا شاخص توده بدنی را که ممکن است خطر زوال عقل را افزایش دهند، از دادهها حذف کنند تا اثر نقص حسی بهطور دقیقتری مشخص شود.
با این حال، این مطالعات محدودیتهایی دارند. برای مثال، آیا خوداظهاری درباره نقصها شدت واقعی آنها را کمتر نشان میدهد؟ یا آیا عوامل دیگری وجود دارند که در این مطالعات لحاظ نشدهاند؟
همچنین باید توجه داشت که ارتباط آماری بین نقص حسی و زوال عقل وجود دارد، اما این به معنای رابطه علت و معلولی نیست. هنوز مشخص نیست که آیا نقص حسی مستقیماً باعث زوال عقل میشود یا خیر.
چه باید کرد؟
دکتر آبرامز توصیه میکند که آگاهی از خطر مرتبط با نقص شنوایی و بینایی و همچنین اقدامات درمانی میتواند مفید باشد.
- اطمینان حاصل کنید که پزشکان مربوطه شما را به متخصصان دیگر ارجاع دهند تا خطرات مربوط به نقصهای حسی دوگانه بهخوبی بررسی شود.
- در آزمایشهای شناختی، از پزشکان بخواهید که اطمینان حاصل کنند نقصهای حسی بر نتایج آزمایشها تأثیر نمیگذارند.
- درمانهای موجود، مانند استفاده از سمعک یا عینک، را جدی بگیرید. شواهد نشان میدهد که درمان کاهش شنوایی میتواند از افت شناختی جلوگیری کند.
اهمیت درمان
اگر شما یا یکی از عزیزانتان متوجه تغییراتی در بینایی و شنوایی شدید، با یک متخصص مشورت کنید. اگر دچار نقص حسی دوگانه تشخیص داده شدید، با تیم پزشکی خود برای یافتن ابزارهای کمکی مناسب، استراتژیهای مقابلهای و سایر فعالیتهای توانبخشی همکاری کنید.
خبر خوب: مطالعات نشان دادهاند که افراد تحت درمان نقص حسی دوگانه کیفیت زندگی بالاتری دارند و خطر مرگومیر کمتری نسبت به افرادی که درمان نمیشوند، دارند.
نکته پایانی: ممکن است مدتی طول بکشد تا به استفاده از سمعک و عینک بهطور همزمان عادت کنید، اما مزایای درمان نقص حسی دوگانه به هر زحمتی که در ابتدا وجود دارد، میارزد